Postulaty Ciechanowa w stanowisku ZMP do „Pakietu dla średnich miast”

Związek Miast Polskich podczas posiedzenia zarządu w Skierniewicach przyjął stanowisko dotyczące rządowego „Pakietu dla średnich miast”. Znalazło się tam szereg postulatów zgłoszonych przez Ciechanów. ZMP wskazuje na potrzebę wsparcia dla średnich miast, zwracając uwagę na elementy, które należy wprowadzić do rządowego pakietu, by faktycznie spełniał swoją funkcję i stanowił rzeczywiste wsparcie.

W swoich rekomendacjach ZMP podkreśla, że edycja pilotażowa pakietu dla miast nie jest wystarczająca, ponieważ nie uwzględnia części kierunków wsparcia, które dotyczą najpilniejszych potrzeb tych miast. W związku z tym ZMP zgłasza propozycje uzupełnienia pakietu na obecnym etapie realizacji. Jedna z nich dotyczy objęcia wsparciem z rezerwy wykonania obecnej perspektywy finansowej UE w pierwszej kolejności tych miast, których projekty nie uzyskały środków z RPO i znajdują się na listach rezerwowych, a także są zgłoszone do programów sektorowych, które nie otrzymały dofinansowania z powodu braku środków. Są to gotowe projekty inwestycyjne, które będą mogły być podjęte niemal natychmiast po ewentualnym uzyskaniu środków.

Zdaniem ZMP należy również zaangażować do wsparcia pakietu inne narzędzia finansowe, jakimi dysponuje rząd, zwłaszcza środki Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej oraz funduszy wojewódzkich. Związek sugeruje także rozważenie możliwości wsparcia miast średnich z innych funduszy celowych, będących w gestii rządu albo poszczególnych ministrów (np. programy Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego, Fundusz Pracy, Fundusz Rozwoju Kultury Fizycznej, Fundusz Restrukturyzacji Przedsiębiorstw, Program rozwoju gminne j i powiatowej infrastruktury drogowej na lata 2016-2019). Popiera również propozycję wzmocnienia systemu funduszy pożyczek, poręczeń i gwarancji kredytowych w kierunku tworzenia regionalnych banków rozwoju, które mogłyby wspierać lepsze wykorzystanie potencjałów endogennych.

W kontekście perspektywy, w której pakiet miałby mieć pełny wymiar (po 2020 roku), ZMP jest zdania, że powinien on otrzymać kształt zintegrowanego programu operacyjnego i wskazuje na wyzwania stojące przed średnimi miastami, jak ograniczone grono potencjalnych inwestorów, pozostałości po upadłych w latach 90. zakładach pracy i trwałe skutki tego upadku w miastach o monokulturze przemysłowej, brak wystarczającej liczby miejsc pracy, powodujący odpływ mieszkańców do miast dużych, niższe zarobki i możliwości rozwoju zawodowego w porównaniu z dużymi aglomeracjami, niższy poziom szkolnictwa wyższego, ograniczony dostęp do kultury, sztuki, terenów rekreacyjnych, sportu całorocznego; likwidacja części organów administracji oraz rangi po utracie statusu miast wojewódzkich.

ZMP uważa, że główne działania takiego zintegrowanego programu powinny być podejmowane przede wszystkim w tych dziedzinach, których wzmocnienie pozwoliłoby zminimalizować negatywne skutki utraty funkcji społecznych i gospodarczych przez średnie miasta. Miasta wskazują cztery główne kierunki potrzebnych działań zintegrowanych.

Pierwszy z nich to rozwój gospodarczy, innowacje, nowe inwestycje. W swoim stanowisku ZMP podkreśla, że rozwój należy oprzeć na uruchamianiu lokalnych potencjałów, w związku z czym należy stworzyć krajowy program preferencji dla nowych inwestorów w miastach średnich, zwiększyć w miastach średnich kwotę dotacji na założenie własnej działalności gospodarczej/spółdzielni socjalnej, oferowanych przez publiczne służby zatrudnienia, wspierać budowę infrastruktury na terenach inwestycyjnych (np. poprzez instrumenty BGK), wspierać budowę infrastruktury drogowej, zwiększającej dostępność do terenów inwestycyjnych, wspierać rozwój przedsiębiorczości w sektorach stanowiących specjalizacje gospodarcze danego miasta, poprzez zawieranie (trójstronnych) kontraktów terytorialnych.

Drugi wskazywany przez miasta kierunek to mieszkalnictwo. ZMP zaznacza, że konieczne jest poszerzenie wachlarza instrumentów wsparcia rozwoju mieszkalnictwa i stworzenie w tym zakresie preferencji dla miast średnich, w tym: stworzenie preferencyjnych warunków dla miast średnich aplikujących do BGK o środki na budownictwo socjalne oraz komunalne (na przykład poprzez podniesienie poziomu dofinansowania – do 60-70%); dodatkowe punkty w RPO dla instytucji z miast średnich aplikujących o środki na odnowę tkanki mieszkaniowej, termomodernizację.

Trzeci wymieniany kierunek to rozwój infrastruktury podnoszącej jakość życia mieszkańców. ZMP zwraca uwagę, że miasta średnie, zwłaszcza położone na obszarach zmarginalizowanych, potrzebują wsparcia, zarówno z poziomu centralnego jak i regionalnego oraz powinno ono obejmować między innymi: wyznaczenie w sektorowych programach operacyjnych działań priorytetowych dla miast średnich, np. w PO IiŚ obejmujących odnowę oraz tworzenie terenów zielonych w miastach (dziś działanie 2.5 Poprawa jakości środowiska miejskiego dotyczy jedynie terenów zdegradowanych, w tym poprzemysłowych, powojskowych, pogórniczych). Wsparcie polegać miałoby również na stworzeniu preferencyjnych warunków dla miast średnich w programach realizowanych przez Ministerstwo Sportu i Turystyki, np. wyższe dofinansowanie bądź dedykowane programy budowy infrastruktury sportowej, np. na całoroczne lodowiska, baseny otwarte, korty tenisowe – dziedziny sportu, które w średnich miastach nie mają szans rozwoju. ZMP sugeruje stworzenie preferencji dla miast średnich aplikujących o środki na drogi w ramach Programu rozwoju gminnej i powiatowej infrastruktury drogowej oraz wyodrębnienie części dedykowanych dla miast średnich w przyszłym PO IiŚ, dotyczących dostępności do sieci TEN-T. Wymieniana jest także potrzeba wspierania rozwoju infrastruktury edukacyjnej oraz przeznaczonej dla dzieci i młodzieży infrastruktury sportowo-rekreacyjnej; potrzeba wspierania, zwłaszcza przez NFOŚiGW oraz fundusze wojewódzkie programów zrównoważonej energetyki lokalnej oraz ochrony wód powierzchniowych w miastach średnich. Zdaniem ZMP wsparcie powinno polegać także na zobowiązaniu dysponentów regionalnych programów operacyjnych do preferowania poprawy jakości życia w miastach średnich w RPO (np. rewitalizacja, termomodernizacja, dziedzictwo kulturowe, OZE itp.).

Czwarty wskazywany w stanowisku ZMP kierunek to podział administracyjny. W kontekście skutków zmian w administracji jakimi było powstanie w 1990 roku tzw. gmin obwarzankowych wokół niektórych miast oraz utraty funkcji wojewódzkich przez 33 miasta w 1999 roku, ZMP proponuje lokowanie agencji, spółek, przedsiębiorstw państwowych w miastach średnich oraz wsparcie łączenia miast i tzw. gmin obwarzankowych (art.4 ust.2 ustawy o samorządzie gminnym; niektóre zaineresowane miasta oczekują nawet samodzielnej inicjatywy Rady Ministrów w tym zakresie, zgodnie z art.4 ust.1 ustawy o samorządzie gminnym) jak również uzupełnienie kryteriów dokonywania korekt podziału administracyjnego o kryterium uwarunkowania rozwojowe.

ZMP podkreśla, że zasady udziału w poszczególnych programach powinny być dostosowane do możliwości miast, aby na samym wstępie korzystanie z danej formy pomocy nie było utrudnione czy wręcz niemożliwe. Przywołuje przykład wprowadzenia braku konieczności posiadania dokumentacji technicznej przy składaniu wniosków o dofinansowanie projektów – realizacja projektów w systemie „zaprojektuj i wybuduj” (daje to większą szansę pozyskania dofinansowania, ponieważ beneficjent nie musi angażować znaczących środków finansowych na dokumentację techniczną dot. przedsięwzięć, co do których nie ma pewności pozyskania wsparcia finansowego) oraz przykład możliwości budowy nowych obiektów (np. związanych ze świadczeniem usług publicznych), a nie jedynie modernizacja/adaptacja/przebudowa.

ZMP jest zdania, że dostępnym środkom finansowym powinno towarzyszyć doradztwo i szkolenia z zakresu wnioskowania o adekwatne środki (w tym montaże finansowe), realizacji i rozliczania projektów. Związek proponuje, by jedną z form wspierania miast średnich, które mają wypracowaną, zaakceptowaną przez mieszkańców wizję rozwoju miasta, sprzyjającą wyjściu z kryzysu spowodowanego utratą funkcji społeczno-gospodarczych, był zintegrowany kontrakt terytorialny. Miałoby to polegać na rozszerzeniu obecnej formuły kontraktu terytorialnego, o kontrakty terytorialne dla wyodrębnionych obszarów funkcjonalnych, wskazanych w średniookresowej strategii rozwoju kraju.

– Propozycje rządu w obecnym kształcie zawierają wiele braków i z pewnością rozczarowują. Na docenienie zasługuje jednak samo podjęcie tematu konieczności wsparcia miast średnich. Dlatego też Związek Miast Polskich jako organizacja najbardziej kompetentna w tym obszarze przedstawia perspektywę oddolną, perspektywę miast, których sprawa dotyczy. Wsparcie centralne może być skuteczne, jeżeli będzie oparte na reakcjach na zgłaszane przez nas potrzeby – powiedział prezydent Ciechanowa i sekretarz zarządu Związku Miast Polskich Krzysztof Kosiński.

Postulaty Ciechanowa uwzględnione w stanowisku ZMP dotyczące „Pakietu dla średnich miast” zostały przygotowane przez Wydział Pozyskiwania Środków Zewnętrznych i Działań Strategicznych Urzędu Miasta Ciechanów.