Prawa i obowiązki

Zgodnie z art. 12 ust. 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. o strażach gminnych strażnik wykonując zadania ma prawo do:

udzielania pouczeń, zwracania uwagi, ostrzegania lub stosowania innych środków oddziaływania wychowawczego;
legitymowania osób w uzasadnionych przypadkach w celu ustalenia ich tożsamości;
ujęcia osób stwarzających w sposób oczywisty bezpośrednie zagrożenie dla życia lub zdrowia ludzkiego, a także dla mienia i niezwłocznego doprowadzenia do najbliższej jednostki Policji;
- dokonywania kontroli osobistej, przeglądania zawartości podręcznych bagaży osoby w przypadku istnienia uzasadnionego podejrzenia popełnienia czynu zabronionego pod groźbą kary lub w związku z wykonywaniem czynności określonych w ust. 1 pkt 3 – na zasadach i w sposób określony w ust. 1c–1m;
- dokonywania sprawdzenia prewencyjnego osób doprowadzanych, o których mowa w art. 11 ust. 1 pkt 7[1], w celu ochrony przed bezprawnymi zamachami na życie lub zdrowie osób lub mienie, a także w celu ochrony przed nieuprawnionymi działaniami skutkującymi zagrożeniem życia lub zdrowia;

nakładania grzywien w postępowaniu mandatowym za wykroczenia określonew trybie przewidzianym przepisami o postępowaniu w sprawach o wykroczenia;
dokonywania czynności wyjaśniających, kierowania wniosków o ukaranie do sądu, oskarżania przed sądem i wnoszenia środków odwoławczych – w trybie i zakresie określonych w Kodeksie postępowania w sprawach o wykroczenia;
usuwania pojazdów i ich unieruchamiania przez blokowanie kół w przypadkach, zakresie i trybie określonych w przepisach o ruchu drogowym;
wydawania osobom poleceń określonego zachowania się w granicach niezbędnych do wykonywania czynności określonych w pkt 1–6;
żądania niezbędnej pomocy od instytucji państwowych i samorządowych;
zwracania się, w nagłych przypadkach, o pomoc do jednostek gospodarczych, prowadzących działalność w zakresie użyteczności publicznej oraz organizacji społecznych, jak również do każdej osoby o udzielenie doraźnej pomocy na zasadach określonych w ustawie o Policji.

Pozostałe uprawnienia Straży wynikające z ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. o strażach gminnych określają następujące artykuły:

Art. 10a ust. 1 Straż w celu realizacji ustawowych zadań może przetwarzać dane osobowe, z wyłączeniem danych ujawniających pochodzenie rasowe lub etniczne, poglądy polityczne, przekonania religijne lub filozoficzne, przynależność wyznaniową, partyjną lub związkową, jak również danych o stanie zdrowia, kodzie genetycznym, nałogach lub życiu seksualnym, bez wiedzy i zgody osoby, której dane te dotyczą, uzyskane:

w wyniku wykonywania czynności podejmowanych w postępowaniu w sprawach o wykroczenia;
z rejestrów, ewidencji i zbiorów, do których straż posiada dostęp na podstawie odrębnych przepisów.

Art. 10b W celu wykonywania zadań w zakresie kontroli ruchu drogowego, o których mowa w art. 129b ustawy z dnia 20 czerwca 1997 r. – Prawo o ruchu drogowym, straż może prowadzić wyszukiwania informacji za pośrednictwem Krajowego Punktu Kontaktowego, na zasadach określonych w art. 80k–80r tej ustawy.

Art. 11 ust. 2 W związku z realizowanymi zadaniami określonymi w ust. 1 i art. 10, Straży przysługuje prawo do obserwowania i rejestrowania przy użyciu środków technicznych obrazu zdarzeń w miejscach publicznych w przypadku, gdy czynności te są niezbędne do wykonywania zadań oraz w celu:

utrwalania dowodów popełnienia przestępstwa lub wykroczenia;
przeciwdziałania przypadkom naruszania spokoju i porządku w miejscach publicznych;
ochrony obiektów komunalnych i urządzeń użyteczności publicznej.

Art. 14 ust. 1 W przypadkach, o których mowa w art. 11 pkt 1–6, 8–10 i 12–14 ustawy z dnia 24 maja 2013 r. o środkach przymusu bezpośredniego i broni palnej, strażnik może użyć środków przymusu bezpośredniego, o których mowa w art. 12 ust. 1 pkt 1 lit. a, b i d, pkt 2 lit. a, pkt 7, 9, pkt 12 lit. a i pkt 13 tej ustawy, lub wykorzystać te środki.

Art. 14 ust. 3 Wobec zwierzęcia, którego zachowanie zagraża bezpośrednio życiu lub zdrowiu strażnika lub innej osoby, strażnik może wykorzystać także środek przymusu bezpośredniego, o którym mowa w art. 12 ust. 1 pkt 5[2] ustawy z dnia 24 maja 2013 r. o środkach przymusu bezpośredniego i broni palnej.

[1] art. 12 ust. 1
Środkami przymusu bezpośredniego Straży są: siła fizyczna (w postaci technik transportowych, obrony, obezwładnienia); kajdanki zakładane na ręce; pałka służbowa; pies służbowy; chemiczne środki obezwładniające w postaci ręcznych miotaczy substancji obezwładniających; przedmioty przeznaczone do obezwładniania osób za pomocą energii elektrycznej;

[2] siatka obezwładniająca.